ضرورت جلوگیری از شکار حیوانات

حیوانات، ماهی‌ها و پرندگان، یک‌بخشی مهم از محیط‌زیست و مخلوقات خداوند است که درروی زمین زیست وزندگی دارند. موجودیت حیوانات و پرندگان، یک کمکی بزرگی در زندگی انسان‌ها است و مایه توسعه اقتصادی به شمار می‌رود. در افغانستان نیز تعدادی زیادی از هم‌وطنان ما مشغول کارهای دامداری، مرغداری، تربیت مواشی و گاوداری هستند و از این طریق امرار معیشت می‌کنند. در مناطق کوهستانی کشور کارهای زراعتی، حمل‌ونقل، ورزش و برنامه‌های تفریحی مردم، توسط حیوانات گاو، الاغ و اسب انجام می‌شود.

بر این اساس، شکار حیوانات، آزار و اذیت آنان و نادیده گرفته شدن حقوق حیوانات، یکی از چالش‌های اساسی در کشور ما به شمار می‌رود و تا هنوز به شکل گسترده جریان دارد. در بسیاری از جاه‌ها و کوهستان‌های این کشور، مردم مشغول شکار حیوانات و پرندگان هستند و خیلی‌ها از این طریق امرار معیشت می‌کنند. شکار به تفنگ چره‌ای، ساچمه‌های، بادی، تورهای ماهیگیری، دام‌ها برای پرندگان، مسموم ساختن دانه و غذا، برقی ساختن آب دریاها و انفجار در داخل آب‌ها، از روش‌های شکار حیوانات است که توسط مردم صورت می‌گیرد. همچنان در برخی موارد، حیوانات را با آزار و اذیت زیاد و مثله کردن از بین می‌برند. بعضی از افراد و خانواده‌ها، با بارهای سنگین، حیوانات اهلی‌شان را نابود می‌سازند و می‌کشند. به‌طور نمونه، گذری داشتم از دره غوربند ولایت پروان، از ابتدا تا انتهای این دره سرسبز و زیبا، تفنگداران در تمامی قسمت‌های جاده‌ها، کنار دکان‌ها، درخت‌ها و جوی‌ها، مشغول شکار حیوانات بودند. به‌ندرت دیده می‌شد که پرندگان پرواز کنند؛ به‌محض پرواز از سوی شکارچیان تعقیب می‌شدند.شکار حیوانات و به انداختن حیات آنان، ازنظر دین مبین اسلام، قوانین ملی و بین‌المللی، جرم محسوب می‌گردد و برای متخلفین مجازات نقدی و حبس تعیین‌شده است. در قانون اساسی، قانون محیط‌زیست، کد جزای کشور و کنوانسیون‌ها و میثاق‌های بین‌المللی که افغانستان به آن پیوسته است، هر نوع شکار حیوانات، آهو، ماهی و پرندگان جرم بوده است. چون شکار حیوانات و پرندگان، باعث منقرض شدن نسل آنان، تلف شدن حقوق حیوانات و وارد شدن آسیب‌های جدی به محیط‌زیست می‌گردد.

در این مقاله به هدف کاهش شکار حیوانات، جلوگیری آن توسط مجریان و نیروهای امنیتی و مجازات شکارچیان، جرم بودن شکار حیوانات و پرندگان ازنظر قوانین ملی و بین املی بررسی می‌شود.اینکه آیا ازنظر قانون چه جرمی برای شکارچیان تعیین‌شده است و چرا شکار حیوانات جرم تلقی می‌شود؟

نمونه‌ها و مصادق؛

الف- ازنظر دینی: ازنظر دین مبین اسلام، جز ذبح کردن، در بقیه موارد کشتن، از بین بردن و مثله کردن حیوانات حرام است. حتی تأکید شده که مردم باید از جداسازی حیوانات از نوزادانشان خودداری کنند. مردم باید در رفتار با حیوانات عدالت را در نظر داشته باشند. از آزار و اذیت آنان به‌شدت پرهیز کنند. آیات زیادی در قرآن کریم و احادیث زیادی درزمینهٔ حقوق حیوانات، مهربانی با آنان، توجه به علفچرها و آب آنان، صورت گرفته است.

ب-قوانین ملی و داخلی: شکار کردن حیوانات و پرندگان ازنظر قوانین افغانستان نیز جرم است. به‌طور نمونه در کد جزای افغانستان، ماده‌های مشخصی درباره مجازات شکارچیان ذکرشده است. از منظر این ماده‌ها، شکارچیان علاوه بر جبران خسارت، به حبس ابد و جریمه نقدی نیز محکوم‌شده است. فرق ندارد که این شکار با کدام هدف و چه نوع وسیله‌ای انجام‌شده باشد. بر این اساس، شکار پرندگان، ماهی گیری، آزار و اذیت حیوانات و … همه جرم پنداشته شده و ازنظر قانون شکارچیان باید به حبس و جریمه نقدی محکوم گردند.

مسموم ساختن حیوانات از دیگر موارد شکار کردن آنان است. افرادی که ماهی هارا به‌منظور شکار مسموم می‌سازند، مطابق ماده ۸۹۲ کد جزا، مجرم هستند و به حبس متوسط و جریمه نقدی پنج تا ده هزار افغانی محکوم‌شده‌اند. همچنان شکار ماهیان توسط برقی ساختن آب دریا و انفجار نارنجک نیز به همین جزا محکوم‌شده است.

مصداق دیگر شکار حیوانات، زخمی ساختن آنان توسط اسلحه، سنگ و دیگر ابزار شکار است. حتی اگر عمدی نباشد و سهواً انجام‌شده باشد، برایشان مجازات در نظر گرفته‌شده است. در ماده ۸۹۹ کد جزای کشور، گفته‌شده، هرکسی که حیوانات را زخمی بسازد، باید از پنج تا ده هزار افغانی جریمه پرداخت کنند.

آزار و اذیت و اضافه باری، از دیگر مصادق نقض حقوق حیوانات است.  افرادی که بالای حیوانات اهلی به‌خصوص اسب و الاغ بیشتر از توان شان بار می‌کنند، مطابق ماده ۹۰۰ کد جزا، جریمه نقدی از ۵ تا ده هزار تعیین‌شده است.

توجه به علفچرها و عدم از بین بردن آن، از دیگر مواردی است که در ارتباط به حقوق حیوانات در ماده ۴۸ قانون محیط‌زیست اشاره‌شده است. در این ماده آمده که افراد باید از شکار حیوانات و از بین بردن علفچرهای آنان خودداری کنند.

ج- قوانین بین‌المللی: در قوانین بین‌المللی که افغانستان به آن ملحق گردیده نیز، شکار حیوانات جرم شمرده‌شده است. کنوانسیون ۱۹۷۱، اعلامیه ۱۹۷۲ استکهلم، کنوانسیون ۱۹۷۳ کیوتو، کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های حیوانات ۱۹۷۳ کنوانسیون تنوع زیستی ۱۹۹۲، به مسائل حمایت از حقوق حیوانات و ممنوعیت شکار آنان پرداخته است.

درنتیجه اینکه ازنظر دین مبین اسلام، قوانین کشور و کنوانسیون‌های بین‌المللی که در افغانستان لازم‌الاجرا است، شکار حیوانات، عذاب و مثله آن‌ها، به هر نحو و قسمی که باشد، جرم پنداشته شده و برای شکارچیان مجازات در نظر گرفته‌شده است.

داوود ناظری