روزنامه اصلاح برای بار اول در ۲۹ دلو ۱۳۰۰ هش مطابق به ۱۸ فبروری ۱۹۲۱میلادی به نگارندگی و سر دبیری محمد بشیر در شهر خان آباد شروع به نشرات کرد. دراین نشریه بعد از شماره ۱۶ بجای مدیر و سر دبیر تنها سر دبیر وبجای محمد بشیر ، حافظ فیض محمد درج گردیده است.
در مرحله اول، این جریده در یک صفحه بروی کاغذ نازک شکری رنگ در مطبعه سنگی خان آباد نشر میگردید. موضوعات این جریده را سر مقاله، مطالبی در باره حوادث داخلی، حوادث خارجی، ادبیات، مسایلی برای سر گرمی و مقالات علمی تشکیل میداد. در پیشانی اخبار درج شده بود.
د هغه چا لپاره چې اتاترک نه پیرنی
نوموړی د یونان په سلانک ښارکې ژوکړی دی.
کله به چې نوموړی د شرابو څښلو په مجلس کې شراب وېشل نو په لوړ آواز به یې غږ کاو، ځکه نوموړی خپل حقیقی پلارنه پېژانده.
- نوموړی د خپلو بادارانو په مرسته په ۱۹۲۴ م عثمانی خلافت له پښو وغورځاو.
- په ۱۹۲۶ م کال یې په بشپړ ډول اسلامی شریعت لغو کړ.
- د ښځی او سړې ترمنځ یې د میراث برخه یوشان(مساوی) کړل.
- اتاترک ترکان د اسلامی شعائرو (حج او عمری) له ادا کولو ایسار کړل.
- په اسلامی مدرسو کې د عربی ژبې زده کړه منع کړه.
- په جوماتونوکې اذان کول یې بند کړل، پلازمېنه استانبول چې له اذان خانو ډکه وه، انقرې ته یې یووړه، چې هغه یوه لرې پرته سیمه وه.
- په ترکیه کې یې حجاب او ستر منع کړه.
- له خپل نوم څخه د (مصطفی) برخه لرې کړه، یوازې (کمال) یې پرېښود.
- د وړوکی اختر او لوی اختر ورځې لمانځل یې له منځه یووړل.
- د جمعې ورځې رخصتی یې یکشنبې ته واړوله.
- له ترکی ژبې څخه عربی لغات ووېستل د نورو اوو(۷) ژبو، لکه: المانی، هسپانوی، فرانسوی، انګلیسی او… لغات یې په کې داخل کړل.
- د لوړ منصب ترلاسه کولو پر مهال یې لوړه کول (حلف او قسم کول) د الله(ج) له نومه پر (عزت او شرف) تبدیل کړل.
- په سلګونو علماء او فقهاء چې دده ناروا کړنلاریې نه منله، هغوی یې اعلام کړل.
- له خپل مرګه مخکې یې وصیت وکړ، چې د مسلمانانو په څېر د جنازې لمونځ پرې ونه کړی.
- د(آیا صوفیا) جومات دروازې یې وتړلې.
- د عثمان کورنۍ (دعثمانی خلافت د بنسټګر کورنۍ) یې له ترکې څخه وشړ له، په داسې حال کې چې هغوی د ترکې اصلی هستوګن وو.
- په ۱۹۲۳م د ترکیې پارلمان ته په ډاګه اعلان کړه چې: مونږ اوس په شلمه پېړۍ کې یاستو او دا د صنعت زمانه ده مونږ د داسی کتاب پیروی نشوکولی چې هغه له (التین والزیتون) څخه بحث کوی(مقصدیې قرآن و).
- الله(ج) نوموړی د سره مېږی په واسطه هلاک کړ، هغه مېږی چې د ده بدن یې خوړلی و.
- د ده له مرګه دوه کاله وروسته د دې مرض لپاره دارو درمل کشف شول. د کوم له امله چې دکی هلاک شوی و.
- او هغه دارو د تین(اینځر) له دینې څخه جوړ شوی وو.
- د ده (اتاترک) د ناروغتیا پر مهال او له هغه نه وړاندې به ده په ډېر لوړ اواز چیغې کوکارې وهلې، نو نوموړی یې یوې لرې پرتې جزیرې ته ووېست، کله به چې خپلو ګوډاګیانو ورته وویل ډاکتر به درته راولو، ده به انکار کاو او وویل به یې نه، نه څپلۍ درسره راوړئ، په هغه یې یې خپل سر واهه او ارامه کېده به.
- کله چې نوموړی مړ او بیا ښخ کړل شو نو درې ځله زمکې بېرته راوغورځاو.
الله تعالی وایی: «وړاندې مونږ څومره قومونه هلاک کړل، چې په قوت کې تر دې زیات و نو هغوی په ټولو ښارونوکې ګرځېدلی وو، چې د هغوی لپاره د تښتېدو کوم ځای شه؟».
د(ق) سورت (۳۶) آیت
ژباړه: خالد مشال