به عقيده جامعه شناسان مدرن، مفهوم نهاد خانواده يک واحد اصلي در جامعه است و کارکردهاي چندگانه آن، آن را به يک نهاد مورد نياز در ساختار جامعه تبديل مي‌کند. کارکردهاي اصلي خانواده شامل بازتوليد اعضاي جديد و اجتماعي شدن آنها و همچنين ارايه مراقبت‌هاي عاطفي و فيزيکي براي سالمندان و جوانان است. اين به‌طور تقريبي برابر با تعريف در روان‌شناسي مي‌باشد. اين ديدگاه از منظر اسلام تفاوت چنداني با نهاد خانواده امروزي ندارد. در آيه 1 سوره نساء به تبيين معناي نهاد خانواده از منظر الهي اشاره شده است. خداوند در قرآن مي‌فرمايد: ترجمه آيه «اي‌بشر! حواست به روزي دهنده خود باشد، که شمارا از يک موجود زنده آفريد و از آن جفتت را آفريد و از آن دو، انبوهي از مردان و زنان را پراکنده کرد، و از خدايي که به نام او حقوق خود را از يکديگر مطالبه مي‌کنيد و از اين پيوندهاي خويشاوندي آگاه باشيد. همانا خداوند همواره مراقب شماست!»
در اين آيه، خداوند تصوير زيبا و روشن از خانواده سالم از نظر اسلام براساس ديدگاه خالق ارايه مي‌دهد، جايي که خداوند زن و مرد را از يک منبع خلقت آفريده است. از طريق پيوند مقدس ازدواج بين اين دو، فرزندان به عنوان نشانه عشق و محبت بين زن و شوهر متولد مي‌شوند، نه تنها به عنوان جانشين دودمان خانوادگي، بلکه به عنوان تداوم براي بقاي انسان. با اين تفاوت که نظام نهادي در خانواده مسلمان نيز اقتضا مي‌کند که اعضاي اين خانواده تقوا داشته باشند و پيوند خويشاوندي را هميشه بين خود حفظ کنند. به راستي که سيله‌الرحيم جز با ايجاد خانواده‌اي موزون در رکاب پيامبر اکرم صلي‌الله عليه و آله ممکن نيست و تحت هدايت قرآن.
مثال‌هاي از تعريف خانواده سالم در اسلام: سيره پيامبر اکرم ص نمونه شگفت انگيزي است از اينکه چگونه مي‌توان خانواده خوشبختي را تشکيل داد، زيرا او همسر، پدر و پدر بزرگ بوده است. در قرآن مي‌فرمايد: ترجمه:«در واقع شما رسول خدا بهترين الگو را داريد که بايد از آن پيروي کنيد» (سوره احزاب). از سوي ديگر، قرآن مارا از طريق داستان هاي الهام بخش زيادي راهنمايي و تشويق به عبرت آموزي مي‌کند، چون اجرايي کردن خصوصيات خانواده سالم از نظر اسلام کار دشواري نيست. خداوند در آيه زير آن را به خوبي بيان مي‌کند: ترجمه: «مطميناً در داستان‌هاي آنها درسي براي اهل فهم وجود داشت. قرآن هرگز يک روايت نيست، بلکه تاييدي برآنچه پيش ازآن بود و توضيحي دقيق از همه چيز و راهنمايي و رحمت براي مردمي است که ايمان دارند» (سوره يوسف)
1- ابراز عشق در ميان اعضاي خانواده: يکي از راه‌هاي اساسي براي ايجاد خانواده شاد و هماهنگ اين است که محبت خود را به افرادي که دوستشان داريم مانند فرزندان و همسرانمان ابراز کنيم. ابراز عشق در خانواده مسير تمام مشکلات و دلخوري‌ها را به سمت خوبي‌ها و زيبايي‌ها هدايت خواهد کرد. به همين ترتيب هنگامي‌که در انواع خانواده‌ها با فرزندان خود ارتباط برقرار مي‌کنيم، هنگام صحبت با آنها کلمات زيبا را انتخاب کنيم، به ويژه هنگامي آنها را نصيحت مي‌کنيم يا به آنها مي‌آموزيم که به دستورات خداوند عمل کنند. اين از بارزترين بارزه‌هاي خانواده سالم از نظر اسلام و دستورات پيامبر آن است. لقمان حکيم در سوره لقمان آيه 13 پسرش را با کلماتي که شنيدن آنها خوشايند است توصيه مي‌کند: ترجمه: «و اي‌محمد، هنگامي که لقمان به پسرش در حالي که به او تعليم مي‌داد، گفت: اي پسر عزيز من، براي خدا شريک قرار مده، همانا شرک قراردادن براي خدا ظلمي بزرگ است» (سوره لقمان). ارادت لقمان به پسرش در اينجا از طريق کلمات «بنيه» (فرزند عزيزم) منعکس شده است. خداوند نشان مي‌دهد که تربيت انسان به ويژه کودک بايد براساس محبت و آرامش باشد.
2- برخورد با خانواده با احساس: يادتان باشد يکي از خصوصيات خانواده سالم در اسلام اين است که بدون شک وجود احترام در خانواده حرف اول و آخر را مي‌زند. مهرباني با مردم از خانواده اصلي شروع مي‌شود، يعني از پدر و مادر و خواهر و برادرما! به دنبال آن ساير افراد نيازمند جامعه از قبيل يتيمان، فقرا و نيازمندان، همسايگان، بيوه‌ها و غيره که در قرآن آمده است: ترجمه: «خدارا بپرستيد و چيزي را شريک او قرار ندهيد و به پدر و مادر نيکي کنيد و به خويشاوندان و يتيمان و نيازمندان وهمسايه نزديک و همسايه دورتر و همنشين کنار شما و مسافرشما، در حقيقت، خداوند اهل فخر فروشي و خود پسندي را دوست ندارد» (سوره نساء) اين مهمترين اصل ارتباطات در خانواده است که بايد در ذهن داشته باشيد.
رفتار پدر و مادر با احساس به اين معناست که با آنها مهربان باشيم و تا زماني که مخالف دين نباشد، از بيشتر دستور آنها پيروي کنيم و هميشه آنها را شاد کنيم و باعث ناراحتي و دلسردي آنها نشويم. اين يکي از خصوصيات خانواده سالم از نظر اسلام است. براين اساس، علماي مسلمان نيز ذکر کرده اندکه در نيکي به همسايگان، يتيمان، فقرا و بيوه‌ها، بيشترين اولويت با والدين ما است که در سختي به سرمي‌برند و پس از آن با خواهران و برادران ما قرار دارند. نيکي کردن به يتيمان را بايد اول از فرزندان مان شروع کنيم. اگر فرزند ما همسر خود را از دست داده، بايد مراقب فرزندان آنها باشيم که يتيم محسوب مي‌شوند. اگر ما بيش از حد درگير ديگران باشيم به حدي که خانواده خودمان مورد غفلت قرار گيرد، چگونه خانواده ما مي-تواند سالم و هماهنگ باشد؟ اول درميان اعضاي خانواده خود کارهاي خوب انجام داده و سپس در ميان ديگران انجام دهيم.
3- پايبندي به نظام خانواده از ويژگي‌هاي خانواده سالم از نظر اسلام است: خانواده سالم در اسلام تفاوتي با تعريف اصولي خانواده از نظر منطقي ندارد. تمام شرايط براي داشتن خانواد سالم مسلمان همان چيزي اس که بيشتر خانواده هاي شاد و سرزنده از آن برخوردار هستند. هر خانواده براي خود دستورات، آداب، قوانين و فرهنگ خاصي دارد که به آن تعريف نظام خانواده مي‌گويند. اگر اين نظام اصولي وبا دقت تنظيم شده باشد، بهترين نتيجه را خواهد داشت و بدون شک از مشکلات درون خانوادگي کم خواهد کرد. اگر چيزي در خانواده مسلمان آنطور خواهيد نيست، مي‌توانيد به همفکري تغييرش دهيد تا زمينه ساز رشد ونمو ديگر اعضاي خانواده باشد. خانواده سالم در اسلام داراي ويژگي‌ها بسيار منطقي و زيبايي است.
پوهنیار محمدرضا حیدری
