تاریخی روایت: آړه زعں له چی امکیاں تع ګریرسن جی غلام مرتضی اینه پتیان وا ای کی! امکی کلښ منچی ګجیسته ای ای امکی باشګل (بازګل )تع نیع سوره جغسرای (اسعدآباد) تورں ووپسیل اسی کی که، امکی ایکی دنشں تں کښع کتی ۳۰۰سه تں ویک ووپسی سته نست ای.
امکی اتکی ستع ینیڅ بولی میلادی تاد واں (قرن) امکی اتکی بازګل ګول سته منچاں پارستع سواوعنڅلی تں پارتع اشیه کی که، امکی ارندوتع تیربوتی ګاتی چترال پعیه کی که (وزیرعلی شاه کلتورهای هندوکش ۶۹بولی میوک تں ) امکی کلښه اتکی ستع ګاتی اتکی بدنشیں ووپسیله تات بعاں پارستع اتکی سته شمال پارتع اشیه کی که .امکیاں اتکی ستع چترال تع ۴۰میل بدیوع کی دنش اسیه با امکی پکعو اوعه، اینه دی معلوم نه اسه کی امکیاں لوټ کوی جی اوګورکوی بدوی اشی سته ای کی که .امکی کلیښ (کسوا) امکی جشن سته واس تں للوتں چی امکی لوټکوی ووپسیله ګجیسته ای شګورتع ګاتی ګبورویک اچاک دی پولسه تی ګاتی افغانستان سته بدخشان دی امکی للوتں ذکرکول اسی، مګر اتکی امکیاں سته للو تں اوجورج ارکروک سته کی نام تسته نه بیسته ای، نه دی اینه بګانه کی پوره جیک کی قصه دی نقل نه بیسته ای کی کتی امکی کلښ سته جیښټکاع امکی بدنشیں امشیں سته حاکمیت کعسه کی که دی لسته که واضح نه اسه.
اینه دی لسته که پوعوانه کی آسته الی سیو چی چترال بدنشیں اسه کی امکی کلیښ سه سیں ایپه یسه کی که. وزیرعلی شاه اموسته ستوری تں پټوریک اینه بګانه ستوراته: امکی کلیښ تات بعاں سته پټوروی حاکم چی بولی سنګ نام اسی ۱۳۲۰بولی سه تں سکال کتی بره پیوه ستع اوزسته تں تتی اتکی ستع چیله تی درییس (دروش، رمبور ممرت کونیښټ سوره آړره سوره بدنشیں بټه بسته ای ایکی مښ امکی دنش امکیاں امشیں بدوی اوعه.
امکی کلیښ سه سیں سته پټوروی حاکم چی ممرت بدنشیں راجاوی نام مښ زعں سته بوتاسی سوره ورں کی دی معلومات شترک ویک لسته که بدوی نه ایسته ای، ایکی مښ په تتی ایکی معسته مښ چی سه دی بولی سنګ پټیاره امکی نوټی به (کلتورهای هندوکش،۷۰میوک ) وزیرعلی شاه سته ممرت سته حاکم بګانه ستوریسه: بلیوک ستوری جی پوره جیک ایکی بګانه وعسته بوتت کی که چی راجا وی سته نام تں ایموتں پعیسته ای اینه تع آجیک زعں سته بوته کی امکی کلیښ امشیں سته چیره حاکمیت جی جیښټواروا اسی کی که.
ایکی کلیښ س حاکمیت بګانه دی ستوری سته ای کی ایکی ښڅ بولی میلادی قرن تں بګعام اټال (برګمټال) اتوزه تی آړه اتکی ستع جوک دی مکه تی بعست ای امکی للنګستں ناټ کریسته تں تتی امکی منچاں دی ګعں امشیں سته معار(خدای) پارستع ایوچیلی (نفرین) بوتی سته دی پمیج ستع ګوسه کی که (کلتورهای هندوکش ۲۴میوک) کهو تادبعاں مسلمان بوسته مښ په تتی چترال سته شمال پارووپسیله کلیښ جی کهول اودیو اماچ جیښټکاع پارستع مر شکل تں نییں بلکه ګجاں کاربا اساکال نام وا پوګعمیں جیښټ شکل تں ست اموست اموسته جیښټوارکوتاسی. امکی کهو تات بعاں تں آړه جیښټ تع چی بهمن جی سوملک نام تں دی زعسته بیسته ای ایکی سوملک سته کله دی امکی عرب جی سوره مسلمان مښ کی پڃن (کله ) کعست تںتتی سوره سکال بګعیں اموسته دمتال وارتں تتی ایکی سوملک بیلوک نام وا اسی، ایکی اموسته مجارتں بلیوک نام بدویی اشی سه (آسته حواله تں می ۷۰بولی میوک ) سوره امکی کلیښ سته حاکمیت کی اسیا باسته شتوریڅ بولی تات واں (میلادی ) تں پمیج ستع ګوسه. سوره کهو تات بعاں اسلام سته مقدس دین مښ مشرف بوتی مسلمان به شترک ۱۵۰بولی سه تں امکی بدنشیں اوجوپچوعه اسلام سته مقدس دین کی اسه باسته حاکم اسه.
شترک امکی مسلمان نه بیسته پنع ممرت (بومبریت) ګول تں امکی کلیښ امشیں سته کویں چارتں آسته پیال ووپسی نسته ای. سوره اینه چی امکی مسلمان نه بیسته ګجی سته ای با امکی چترال سته جیښټکاع پارستع وریک بوتی اتوتی تی امکی مسلمان جی ملا ء دوی اتراں تع بدیوع نچی سته ای شترک دی امشیں سته کویںسته جهالت تں ووپسی نسته ای. (کلتورهای هندوکش ۷۰میوک ) ریچرډ سټرنډ چی اول تں نورستان کام بګعام (کامدیش) بدنشیں بشرزعں سته بګانه اموسته آړه تحقیقات بګانه اتکی ووپسی نسی ایکی اموسته ستوری تں ستوراته: سوراوعنڅلی (شرقی) نورستان کی ولتں اتکی منچی ووپسی سته بګانه ای تں اتیک کویں جشی (جوزی) کام بګعام کته ګل تں ووپسیل اسی کی که اتکی ایی ګول سته ښی تع اوه تی برکوټ جی کوڼ جی وایګل بدنشیں بول اسی اتکی ستع امکیاں اتوزه تی امکی امشیں بدنشیں ستع چیله تی اینه ګول تں امکی ښی دربیسته ای کی که. سوره ایکی مښ په تتی یاچاکں امکیاں امشیںسته دوی اتراں اچاک دی لسته که پیشتعه اشی تی اوه تی کونع (کونړ) بدنشیں دی امشیں سته دوی اتره تی آړه دنش اتکی بدوی اشی سته ای. (کلتورهای هندوکش ۲۲ میوک سوره معتمدی سته مذهب قدیم نورستان۱۸۲میوک ) آړه امکی سند چی پوعوانه بیسته ای امکیاں دی ګعں وزیرعلی شاه چی ګریرسن جی غلام مرتضی تع نقل کوته وایګلی منچی کلیښ ای کی که چی کویں کوټیاوپسیل اسی اتکی ستع کاما پارستع ۱۳۲۰چیلاسته بیسته ای امکی ارندوستع دی پولسه تی ګاتی چترال ګتی ووپسی نسته ای کی که. (کلتورهای هندوکش ۷۸میوک ) اینه تع اینه نوکسته کی امکی کلیښ کی ای با امکی نورستان سته منچی اچاک دی پولسه تی وایګلی کی که سند پوعوانه کوته. امکی آړه روایت چی کی ایموتں پعیسته ای با امکی کلیښ تات بعاں کلی کوټیا تع ګاتی شیګل جی چغسرای تورں بدنشیں ووپسیل اسی کی که.
چی امکی دی کاماں پارستع چیلا سته بیسته ای چی ۱۳۲۰بولی سه تں چترال پارګوسته ای سوره آړه دی ولیګل دورګل جی سوره شیګل چی نورستانیں سته نام اسه اتکی امشیں سته دنش تں څنڅه تی ووپسی نسته ای. ولیګل شترک دی امکی وایګلی ووپسیل ای. اما آړه وای تات بعاں کلی چونین ګل بدنشیں مودیش بدنشیں جی سملام بدنشیں ووپسیل اسی چی امکی آړه ته اسلام نه اوعاں کویں سوره آړه سوره دی مسلمان بوسته پټیار انیاراتکیارووپسیل ګول وعیںپارستع ډونه ډون کوسته تں تتی امشیں سته دنش تع چیلیسته ای ګتی کلښوم علیا پارستع ګتی ووپسی نسته ای امکی نورستانیں دنش پشتون پارستع ونګسته بیسته ای.
آړه منچی اینه پتیان وا ای کی امکی چترال کلیښ کچی ای با امکی یونانی ای کی که چی امکی کویں سکندکبیر سته ال سعیں تع اسی چی ایکی پارستع اتوزه سته پټیاره امکی بدنشیں سته سته امکی سعیں تع اړه اتکی ووپسی نسته ای کی که. کدی کعبا کلیښ سته کی عقاید ای باسته تع امکی اینه وری وله تت کی امکی یونانی ای کی که. اینه وری اینه تع دی نوکسته کی !سته ولتں څنګں افغانستان سته بیم تں می منچی ایار عقیده بوا بول اسی کی کتی چی امکی چترال سته امکی کهو تات بعاں کلیاں چارں ایار عقیده وا بول اسی. (کلتورهای هندوکش ۶۹بولی میوک ).
