هر چند كه بحث تفكيك قوا يك بحث جديد نيست و صحبت كردن در آن مورد تكرار مكرارات مي‌نماند ولي بدون بحث تفكيك قوا نمي‌توان، پيكرة دولت را تفكيك كرد. در بحث تفكيك قوا، قوه قضائيه يك بخشي از پيكره دولت محسوب مي‌شود. اين قوه داراي تشكيلات اداري‌اي مي‌باشد كه با ساير قوه‌ها تداخل وظيفوي ندارد و از طرف ديگر صلاحيت‌هاي اين قوه به نحوي تنظيم گرديده است كه در حين تصميم گيري از قوة ديگر تعيين تكليف نمي‌كند. هر چند كه هر قوة كشور داراي اهميت خاص خود است، ولي قوه قضائيه بيشتر در زمينه اعمار حق و اجراي عدالت مي‌باشد. همين اعاده حق و اجراي عدالت به نوبه خود از پيچيدگي شكلي برخوردار است. اينكه عدالت به چه نحو و به چه كيفيت اجرا شود، نياز به تشكيلات اداري دارد كه قوه قضائيه را تشكيل مي‌دهد. بنابراين قوه قضائيه با تأمين حقوق مردم مواجه است، و تأمين حقوق مردم نيازمند تكنيك‌ها و پيچيدگي‌هاي است كه قوه قضائيه فقط مي‌تواند تأمين كننده آنها باشد. قوه قضائيه تنها يك نام نيست، بلكه داراي تشكيلات طويل و عريض است كه در سطح كشور وجود دارد. اين قوه با زير مجموعه‌هاي خود، داراي رابطه حقوق اداري و ارتباط سازماني است كه از يك نظم دقيق برخوردارند. در مصاحبه ي حاضر تلاش گرديده است كه تشكيل و صلاحيت اين قوه از لحاظ حقوق اداري مورد بررسي و تحليل قرار گيرد. عمل كرد اداره قوه قضائيه مستقل از ساير قوا كشور است. در داخل تشكيلات اداري قوه قضاييه تركيبات پيچيده‌اي از ادارات قضايي وجود دارد، قوه قضاييه سه بخش مجزا دارد با اينهم از يك مرجع با صلاحيت اداره مي‌شود.
بنابر اين قوه قضائيه مركب از ستره محكمه، محكمه استيناف و محاكم ابتدائيه است. صلاحيت و تشكيلات اين محاكم توسط قانون جدگانه مشخص شده است. ستره محكمه افغانستان به حيث عالترين ارگان قضائي در راس قوه قضائيه دولت افغانستان قرار دارد.
قوه قضائيه افغانستان علاوه بر اينكه داراي تشكيلات مستقل مي‌باشد، داراي صلاحيت‌هاي مهم حقوقي نيز است. اين صلاحيت‌ها شامل رسيدگي به تمام دعاوي است كه از طرف اشخاص حقيقي يا حكمي به شمول دولت، به حيث مدعي يا مدعي عليه در پيشگاه محكمه مطابق به احكام قانون اقامه مي‌شود.
درهمين زمينه خبرنگار روزنامه شريعت مصاحبه يي را با مولوي عنايت الله سخنگوي ستره محکمه انجام داده است که تقديم ميگردد.
پرسش: بعد از به قدرت رسيدن امارت اسلامي دستاوردهاي مهم ستره محکمه چيست؟
پاسخ: بعد از مسلط شدن امارت اسلامي، الحمدلله، محاکم امارت اسلامي داراي فعاليت هاي فراوان و دستاوردهاي خوبي است.
اول : اينکه در رژيم گذشته محاکم فقط در شهرها فعال بودند و در 20 سال نتوانستند در تمام مناطق کشور محاکم را فعال کنند. الحمدلله با آمدن امارت اسلامي تشکيل محاکم در تمام ولسوالي هاي کشور تکميل شده و فعاليت خود را آغاز کرده اند. ثانيا: ً شما خوب مي دانيد که در رژيم گذشته استقلال محاکم به دليل رشوه و ارتباطات و استبداد با مشکلاتي مواجه بود که در نتيجه اعتماد و اطمينان مردم به محاکم کم بود. امارت اسلامي، محاکم استقلال خود را به دست آوردند. اکنون وکلا و وزرا و خان ها و فقرا همه مي توانند حقوق مشروع خود را از محاکم بگيرند و هيچ مقام کشوري و لشکري حق دخالت در امور محاکم و قضات را ندارد.
ثالثا:ً فساد در همه محاکم رفع شده است. دادگاه ها با عدالت و انصاف حق را به صاحبان حق مي رسانند، به خواسته هاي شخصي هيچ کس اعتبار داده نمي شود.
چهارم: بايد بگويم که بعد از آمدن امارت اسلامي، به بسياري از قضايا در محاکم کشور رسيدگي شده است، تقريباً 22هزار اجراآت مکتوبي شده است، به 80 هزار پرونده رسيدګي شده است، و متبابي بيش از 50 هزار پرونده زير کار است. اين در حالي است که در رژيم گذشته در چنين دوره اي به اين تعداد پرونده رسيدگي نشده بود.
پنجم: مهمترين دستاورد فعال شدن محاکم تخصصي است. در نظام گذشته که قضايا تصميم گيري مي شد، شهروندان گلايه هاي زيادي از آن داشتند که عدالت و شريعت رعايت نمي شد. ستره محکمه امارت اسلامي براي آن دسته از پرونده هايي که هنوز اجرايي نشده است، دادگاه هاي تخصصي فعال کرده است. اگر در فيصله آن مشکل شرعي باشه پس به جريان برمي گردد و حق به صاحب حق واگذار مي شود.
ششم: محاکم اموال غصبي تأسيس و فعال شده است که اراضي غصبي را از غاصبين بسياري پس گرفته است که اهميت آن را شهروندان مظلوم بيشتر مي دانند.
پس از ورود امارت اسلامي، ستره محکمه فعاليت هاي چشمگيري دارد که به عنوان نمونه به برخي از آنها اشاره کرديم.
هفتم: رياست حقوق که قبلاً مربوط به وزارت عدليه بود. اکنون با ستره محکمه ادغام شده است که قبلاً مشکلاتي را ايجاد کرده بود، نوعي مداخله در څارنوالي و استقلال آنها را زير سؤال ميبرد، و برخي از رسيدگي هااز قبيل بدهکاران يا اصلاحات تجاري و برخي مشکلات ديگر; حالا لايحه خودشان را دارند و با راهنمايي ستره محکمه اجرا مي کنند.
محمد رفیع تیموری
