سقط جنین و پیامدهای جزایی آن از دیدگاه اسلام

ترتیب کننده: پوهنیار عبدالحمید « لعلی»

مقدمه: يکي از مسائل و گرفتاري هايي که بين زنان امروزي رايج است عبارت از سقط جنين است، که در اين اواخر رو به ازياد مي باشد. عدم آشنايي بيشتر زنان و مردان مسلمان به چگونگي اولاد دار شدن و حساس پنداشتن موضوع باعث شده خانواده ها به سقط جنين پناه ببرند. ما هم به خاطر حساس بودن موضوع و گرفتاري آن در جامعه آن را از ديد قران و سنت بررسي مي نماييم:

اصل موضوع: زواياي پنهان سقط جنين از منظر قرآن، سنت و فقها

الف): مسئله سقط جنين از ديدگاه فقه اسلامي، جايگاه خاصي دارد و دانشمندان و علماي دين آن را با ظرافت خاصي مورد بحث قرار داده اند و آراء و نظرات مختلفي را در مذاهب چهارگانه در اين موارد ارائه داده اند .مردمان زيادي از جمله  زنان در اين مورد نگراني ها و مشکلاتي براي آنها پيش آمده است که وقتي جنيني به وجود مي آيد و يا هنگامي که زن مريض است چگونه مي تواند صاحب فرزند يا فرزنداني باشد، و يا با فقر اقتصادي که دارد چگونه مي شود فرزندي بدنيا آورد؟ يا اينکه بچه  کوچکي دارد که هنوز در سن نوزادي و شيرخوارگي به سر مي برد و…آيا در اين احوال و شرايط  سقط جنين از لحاظ شرعي اشکال دارد ؟

ب): جمهور علماي دين بر اين نظر اند که هنگامي که روح در جنين دميده شده است از بين بردن آن حرام است مگر در حالتي که تولد آن جنين مرگ مادر را به دنبال داشته باشد و خطري جدي جان مادر را تهديد کند که در اينجا اولويت زنده بودن مادر است. ولي درباره اينکه اگر هنوز روح در جنين دميده نشده باشد آيا سقط آن جايز است يا نه ؟ در اين مورد علماي اسلام به شرح زير اختلاف نظر دارند:

ج): امام غزالي در مذهب امام شافعي، الحنانيه در مذهب امام حنفي و در مذهب مالکي و زيدي سقط جنين در اين مورد را حرام مي دانند اگرچه روح هم در او دميده نشده باشد. عده ديگري هم از علماي شافعي، حنفي و بعضي از علماي حنبلي براين نظر اند که اگر جنين هنوز در رحم مادر نطفه است و به يک تکه گوشت تبديل نشده است، مي توان آن را سقط نمود. عده اي از شافعي مذهبان براين نظر اند تا زماني که 42 روز از عمر جنين نگذشته و هنوزبه تکه گوشت مبدل نشده، سقط آن بلا اشکال است  و دليل آنها اين است که امام مسلم روايت نموده که حوزه ي غفاري از پيامبر شنيده است که مي فرمايد: ترجمه: پس از 42 روز خداوند فرشته اي را ميفرستد تا در جنين روح بدمد و  اعضاي آن از جمله گوش و چشم و پوست و گوشت و استخوان آن را بيافرينند.

د): ولي علماي حنفي و حنبلي بر اين نظرند که بعد از گذشت 4 ماه يعني 120روز روح در کالبد جنين دميده خواهد شد. هرکدام از صاحبان نظرات فوق دليل و سند خود را ارائه مي دهد، ولي از نظر قوي بودن سند راي اول – دميده شدن روح در جنين بعد از 42 روز ارجح مي باشد.

و): دکتر يوسف قرضاوي و بعضي از علماي معاصر نيز نظريه ي اول را مي پسندند و مي گويند از نظر علم طبي مشخص شده است که بعد از 42 روز از انعقاد نطفه نوعي روح به جنين دميده مي شود که آرام آرام جنين شکل آدم به خود مي گيرد، بنابر اين بعد از 42 روز سقط جنين جايز نيست. و جا دارد علما و فقها در اين زمينه سخت گيري تمامي اعمال نمايند؛ مگر در موارد اضطرار و ضرورت داکتر مسلمان و متعهد مي تواند در اين باره نظر دهد که آيا نوزاد شکم مادر باعث مرگ مادر مي شود يا خير؟ که در اين حالت بنا بر اساس قاعده فقهي «اخف الضررين» کم ترين آسيب قضيه سقط بررسي مي شود.

هه): آيا فرزندي که از روي روابط نامشروع – زنا- به دنيا آمده است را مي توان سقط نمود و از بين برد؟ بعد از اينکه جنين روح در آن دميده شد، به هيچ بهانه و علتي نميتوان آن را سقط نمود و هرگز نميتوان اين گناه – زنا – را با  گناه ديگري – سقط جنين- جبران نمود؛ چرا که اين نوزاد زنا هيچ گناهي ندارد! خدا و پيامبرش در اين باره انسان ها را به روشني راهنمايي مي کنند؛ آنجا که مي فرمايد: ترجمه: و هرکس عمداً مؤمنى را بکشد، کيفرش دوزخ است که در آن ماندگار خواهد بود و خدا بر او خشم مى‏گيرد و لعنتش مى‏کند و عذابى بزرگ برايش آماده ساخته است. از پيامبر (ص) هم در حديث صحيح ابوداوود و نسايي نقل شده است که: مي فرمايد؛ ترجمه: يعني اينکه خداوند از همه گناهان آدمي ميگذرد مگر کسي که براي خدا شريک قائل شده باشد و يا کسي که انسان مومني را بنابر فقر کشته باشد. باز رسول الله مي فرمايد: ترجمه: سقوط دنيا نزد خدا آسان تر از قتل يک مرد مسلمان است.

نتيجه گيري: با در نظر داشت موارد فوق الذکر، ميتوان گفت که به عنوان يک معضله اجتماعي، سقط جنين در جوامع اسلامي رو به ازدياد است. اصلي ترين دليل اين عمل، کثرت اولاد، ترس از نفقه، مشکلات فاميلي، ارتکاب جرايم اخلاقي و … ميباشد.شريعت اسلام اين عمل شنيع را ممنوع قرار داده و براي مرتکب آن مجازات در نظر گرفته است. باوجود اختلاف در ميان فقهاي مذاهب اربعه، باز هم وجه اشتراک نظرات شان در جرم بودن اين عمل است. سقط جنين جز حالاتي که شريعت آنرا نظر به مصالح در نظر گرفته است، ممنوع، حرام و گناه است. اين مصالح ميتواند مواردي را در بر گيرد که مرتبط به صحت مادر است.

منابع ماخذ:

1. احياء علوم الدين باب 2 ص 535.
2. ابن عابدين باب 2 ص 380.
3. حاشيه الدثوقي باب 2 ص 237.
4. المحملي لابن حزم باب 10 ص 71.
5. تحفه المحتاج باب 8 ص 241.
6. النهايته المحتاج باب 8 ص 416.
7. شافعي دکتر احمد، هيئت فتواي شرع کردستان عراق.