سرطان از آن دسته بیماری‌هایی است که به دلیل عدم آگاهی مردم، ترسناک و دلهرهآور جلوه می‌کند اما آشنا شدن با این بیماری از تشخیص تا درمان به ما نشان می‌دهد که همه سرطان‌ها به یک شکل نیستند و تفاو‌ت‌های بسیاری بین آن‌ها وجود دارد. برای رسیدن به نگاهی روشن‌تر و تصورات منطقی‌تر در خصوص سرطان، با این مقاله از مجله سلامت هومکا همراه شوید.
در این بیماری بعضی از سلول‌های بدن به صورت خارج‌ازکنترل رشد می‌کنند و ممکن است به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش پیدا کنند. سرطان تقریباً می‌تواند از هر نقطه در بدن انسان شروع شود. سلول‌های بدن به طور طبیعی از طریق فرآیندی به نام تقسیم سلولی رشد و تکثیر می‌کنند تا سلول‌های جدید جایگزین سلول‌های پیر و فرسوده شود. اما گاهی این فرآیند منظم از کنترل خارج می‌شود و سلول‌ها بیش از نیاز بدن تکثیر می‌شوند. این سلول‌ها توده‌های بافتی را تشکیل می‌دهند که به تومور معروف هستند.
تومورها می‌توانند سرطانی یا غیرسرطانی (خوش خیم) باشند. به تومورهایی سرطانی گفته می‌شود که سلول‌های آن به بافت‌های مجاور گسترش می‌یابند و همچنین می‌توانند وارد جریان خون شوند و به نقاط دوردست بدن حرکت کنند و تومورهای جدید را تشکیل دهند (فرآیندی به نام متاستاز). بسیاری از سرطان‌ها از نوع تومورهای جامد هستند اما نوع خونی مثل لوسمی عموماً جامد نیستند.
در مقابل، سلول‌های تومورهای خوش‌خیم به بافت‌های مجاور گسترش نمی‌یابند. این نوع تومورها غالبا پس از برداشته شدن با جراحی دوباره رشد نمی‌کنند در حالی که این تومورها گاهی اوقات رشد مجدد دارند. البته گاهی تومورهای خوش‌خیم نیز دردسرساز می‌شوند و به علت بزرگی بیش از حد بافت‌های مجاور خود را تحت فشار قرار می‌دهند.
سرطان چیست؟
تفاوت بین سلول‌های سرطانی و سلول‌های طبیعی
سلول‌های سرطانی از بسیاری جهات با سلول‌های طبیعی تفاوت دارند. به عنوان مثال:
این سلول‌ها در غیاب سیگنال‌های رشد سلولی، تکثیر می‌شوند اما سلول‌های طبیعی تنها زمانی رشد می‌کنند که چنین سیگنال‌هایی را دریافت کنند
این سلول‌ها سیگنال‌های کنترلی و مهاری را نادیده می‌گیرند
سلول‌های سرطانی در مراحل پیشرفته به حرکت درمی‌آیند و به سایر نواحی بدن سرایت می‌کنند اما بیشتر سلول‌های طبیعی در بدن حرکت نمی‌کنند و یا در صورت چرخش در اندام‌ها تکثیر غیرطبیعی ندارند
در اطراف تومورها عروق خونی تشکیل می‌شود و آکسیجن و مواد مغذی را برای این سلول‌ها تامین می‌کنند
سیستم ایمنی به طور معمول سلول‌های غیرطبیعی را از بین می‌برد اما سلول‌های سرطانی از دید سیستم ایمنی مخفی می‌شوند
کروموزوم‌هایی که در سلول‌های سرطانی قرار دارند دچار تغییرات متعدد ژنی شده‌اند
با توجه به موارد بالا محققان از این واقعیت استفاده کرده و داروهایی را طراحی و تولید کرده‌اند که ویژگی‌های غیرطبیعی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. به عنوان مثال: بعضی از داروهای ضدسرطان از رشد رگ‌های خونی در اطراف تومورها جلوگیری می‌کنند و عملا تومور را از دریافت مواد مغذی مورد نیاز خود محروم می‌سازند.
چه عواملی باعث سرطان می‌شوند؟
علت اصلی این بیماری، جهش‌ها یا تغییرات DNA در سلول‌های بدن است. جهش‌های ژنیتیکی بعضی اوقات زمینه ارثی دارند اما گاهی بر اثر عوامل محیطی ایجاد می‌شوند. عوامل محیطی سرطان‌زا شامل موارد زیر است:
مواد سرطان‌زای فیزیکی مانند اشعه رادیواکتیو و اشعه ماوراء بنفش (UV)
مواد سرطان‌زای شیمیایی مانند دود سیگار، آزبست، الکل، آلودگی هوا، غذا و آب آشامیدنی آلوده
سرطان‌زاهای بیولوژیکی مانند ویروس‌ها، باکتری ها و انگل‌ها
به گفته سازمان جهانی بهداشت حدود ۳۳ درصد از مرگ و میرهای ناشی از این بیماری ناشی از تنباکو، الکل شاخص توده بدنی بالا (چاقی)، مصرف کم میوه و سبزیجات و عدم فعالیت بدنی است.
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به سرطان
بعضی عوامل خطر احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. این عوامل خطر به صورت زیر است:
مصرف تنباکو
مصرف مشروبات الکلی
رژیم غذایی ناسالم
عدم تحرک و فعالیت بدنی
قرارگرفتن در معرض آلودگی هوا
قرارگیری در معرض پرتوها
قرارگرفتن زیاد در معرض نور خورشید
مبتلا شدن به بعضی از عفونت‌ها از جمله هلیکوباکتر پیلوری، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، هپاتیت B، هپاتیت سی، HIV و ویروس اپشتین بار
یک مطالعه بالینی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که یک رژیم غذایی ناسالم حاوی گوشت فرآوری شده (مانند سوسیس، کالباس و همبرگر)، نوشیدنی‌های صنعتی (انواع آب میوه)، تنقلات شور (چیپس، پفک و سایر خوراکی‌های بسته‌بندی)، غذاهای نشایسته‌ای و کربوهیدرات‌های تصفیه شده از جمله قندها و غلات فرآوری شده تاثیر قابل توجهی در افزایش ابتلاء به این بیماری دارد. خطر ابتلاء به این بیماری با افزایش سن بیشتر می‌شود و دلایل آن نیز به شرح زیر است:
ضعیف شدن مکانیسم‌های ترمیم سلولی با افزایش سن
تجمعی عوامل خطر در ژن‌ها در طول سالیان
قرارگیری بیشتر در معرض مواد سرطان‌زا
تعدادی از بیماری‌های التهابی نیز ممکن است خطر ابتلاء به این بیماری را افزایش دهند. به عنوان مثال کولیت روده، یک بیماری التهابی مزمن گوارشی است که در صورت درمان نشدن ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد.
تهیه کننده:احمد ساحل
