تحکیم روابط خانواده از منظر قرآن

نهاد خانواده، اصلی‌‌‌‌‌‌ترین رکن جامعه و بستر فرهنگ‌‌‌‌‌‌های گوناگون و زمینه ساز خوشبختی ویا بدبختی انسان‌‌‌‌‌‌ها و امت‌‌‌‌‌‌ها است. دین اسلام برای خانواده قداست و منزلت خاصی قرار داده و جهت مستحکم کردن اساس خانواده، برنامه و آموزه‌‌‌‌‌‌های متعددی را ارايه کرده است.

خانواده از نظر قرآن، جایگاهی کلیدی دارد و هسته مرکزی شکل‌‌‌‌‌‌گیری جامعه را تشکیل می‌‌‌‌‌‌دهد. دین اسلام برای خانواده شأن و مقام خاصی قرار داده و به‌‌‌‌‌‌نحوی که با هیچ نهادی قابل مقایسه نیست و جهت مستحکم کردن اساس خانواده، برنامه و آموزه‌‌‌‌‌‌های متعددی را  ارایه کرده است؛ از جمله پرهیزکاری و فضیلت، تامین نیازهای دینی و جنسی، صداقت و راستگویی و سایر موارد را نموده اند.

بدون خانواده، نه تنها هویت انسانی بشر نابود می‌‌‌‌‌‌شود، بلکه تلاش‌‌‌‌‌‌های فردی و اجتماعی نیز در حقیقت بی‌‌‌‌‌‌ثمر و نافرجام خواهد ماند، از این‌‌‌‌‌‌روست ملت‌‌‌‌‌‌هایی که در آستانه فروپاشی خانواده قرار گرفته‌‌‌‌‌‌اند در صدد حفظ این نهاد برآمده و با خانواده‌‌‌‌‌‌های جایگزین نظیر خانواده‌‌‌‌‌‌های تک نفره، خانواده‌‌‌‌‌‌های هم‌‌‌‌‌‌جنسی و شبیه به این با این بحران جدی مقابله می‌‌‌‌‌‌کنند، غافل از آنکه خانواده از نظر جامعه‌‌‌‌‌‌شناختی باید در هر شرایطی سه کارکرد اصلی خود را حفظ کند: 1- برطرف کردن نیازهای جنسی، 2- خانواده به‌‌‌‌‌‌عنوان یک واحد کوچک اقتصادی است، 3- پرورش فرزند که از مهم-ترین وظایف خانواده به‌‌‌‌‌‌شمار می‌‌‌‌‌‌آید.

قرآنکریم به‌‌‌‌‌‌عنوان برترین راهنمای سعادت بشر، بخش عظیمی از آیات را تنظیم و تعدیل روابط اعضای خانواده، حقوق و وظایف همسران و فرزندان اختصاص داده است. در قرآن تعبیراتی درباره خانواده به کار رفته است که این مطلب را به خوبی روشن می‌‌‌‌‌‌کند: خداوند متعال در سوره مبارکه نساء آیه 21 از پیوند ازدواج که موجب تشکیل خانواده می‌‌‌‌‌‌شود به میثاق غلیظ یا پیمان محکم یاد کرده است: ترجمه: « و چگونه آن مهریه را پس می‌‌‌‌‌‌گیرید با آنکه از یکدیگر کام گرفته اید و آنان از شما پیمانی استوار گرفته‌‌‌‌‌‌اند».

در آیه 21 سوره مبارکه «روم» خانواده، مایه آرامش معرفی شده است: ترجمه «و از نشانه‌‌‌‌‌‌های او اینکه برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنارشان آرامش یابید و میانتان دوستی و رحمت قرار داد».

در آیه 6 سوره مبارکه تحریم، ازخانواده به عنوان کانون پرورش نسل صالح یاد شده است: ترجمه: « ای مؤمنان! خود و خانواده خود را از آتشی که هیزم آن انسان‌‌‌ها و سنگ‌‌‌‌‌‌هایند حفظ کنید…». در آیه 72 سوره مبارکه نحل، خانواده را تضمین بقای نسل یاد کرده است: «وَاللهُ جَعَلَ لَکُم مِن أَنفُسِکُم أَزوَاجًا وَجَعَلَ لَکُم مِن أَزوَاجِکُم بَنِینَ وَحَفَدَةً…؛ و خدا برای شما از خودتان همسرانی قرارداد و از همسرانتان برای شما پسران و نوادگانی پدید آورد…». با توجه به آیات قرآن اساس تحکیم خانواده عبارتند از:

ایمان و تقوا: در قرآن مکرراً توصیه به تقوا در شکل گیری خانواده شده است: مانند آیه 1 سوره مبارکه نساء، ترجمه : «ای مردم از پروردگارتان که شمارا از نفس واحدی آفرید و جفتش را نیز از او آفرید و از آن دو مردان و زنان بسیاری پراکنده کرد پروا دارید و از خدای که به نام او از همدیگر درخواست می‌‌‌‌‌‌کنید و نیز از قطع رابطه با خویشاوندان او پایمال کردن حقوق شان پروا داشته باشید! بی تردید خداوند همواره نگهبان و حافظ شماست» که یکی از اساسی‌‌‌‌‌‌ترین عامل تحکیم خانواده است.

اظهار عشق و محبت میان زوجین: قرآن اساس آرامش و پایداری خانواده را در پرتو محبت میان زن و شوهر بیان نموده اند. آیه 21 سوره مبارکه روم ترجمه: « و از نشانه‌های او اینکه از {نوع} خودتان همسرانی برای شما آفرید تا در کنارآنها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد».

خوش رفتاری زوجین: یکی دیگر از عوامل تحکیم، روابط خانواده خوش خلقی است که خداوند متعال در آیه 19 سوره نساء با عبارت  ترجمه:« وبا آنها به شایستگی رفتار کنید…» به آن اشاره کرده است.

تأمین نیازهای دینی: اساسی ترین و مهم ترین عامل تحکیم، امنیت و آرامش خانواده، دین است که خداوند متعال در قرآن کریم به آن اشاره کرده است. در آیه 6 سوره مبارکه تحریم، ازخانواده به عنوان کانون پرورش نسل صالح یاد شده است: ترجمه: « ای مؤمنان! خود و خانواده خود را از آتشی که هیزم آن انسانها و سنگ‌‌‌‌‌‌هایند حفظ کنید…».

وفاداری اعضای خانواده نسبت به یکدیگر: رازداری یکی از مهم‌‌‌‌‌‌ترین شروط وفاداری همسراست. در صورت نبود آن میان اعضای خانواده، آتش خیانت تمام اعضا را تهدید می‌‌‌‌‌‌کند که این در مورد در آیه 3 سوره مبارکه تحریم ترجمه: «زمانیکه پیامبر سخنی را به صورت محرمان با یکی از همسران اش در میان گذاشت، و او آن سخن محرمانه را برخلاف سفارش پیامبر نزد زن دیگر فاش کرد، خداوند پیامبر را از افشای آن خبر داد، پیامبر بخشی از آن مطلب افشا شده را به آن زن گوشزد کرد و و از گفتن بخش دیگر چشم پوشید…» به آن اشاره شده است. وفاداری اعضای خانواده سبب ایجاد صمیمیت و محبت میان زوجین می‌‌‌‌‌‌شود که همین محبت عامل مهمی در تحکیم روابط خانواده است.

ارضای مشروع غریزه جنسی: خانواده مأمنی برای ارضای مشروع غریزه جنسی است. اسلام خواستار تعدیل نیازجنسی و ارضای صحیح و مشروع آن است. بدین منظور، ازدواج را یگانه راه ارضای غریزه جنسی می‌‌‌‌‌‌داند. ایه 223 سوره مبارکه بقره ترجمه: «زنان شما کشتزار شما هستند هر زمان و هرکجا که خواستید به کشتزار خود درآیید و با رعایت حقوق یکدیگر و حفظ عفت و پاکدامنی تولید نسل پاک و صالح، مایه‌‌‌‌‌‌های نیکی برای خود پیش فرستید…».

البته به کسانیکه امکانات لازم را برای ازدواج ندارند توصیه می‌‌‌‌‌‌کند عفت پیشه کنند. خانواده به عنوان هسته اولیه و مهم‌‌‌‌‌‌ترین کانون زندگی انسان، دارای اهمیت ویژه‌‌‌‌‌‌ای در ساختن شخصیت اوست. چنانچه زن و مرد بتوانند بر اساس دستورات حیات‌‌‌‌‌‌بخش اسلام، این هسته اولیه زندگی اجتماعی را سرشار از مهر و عطوفت و گرمی و شادابی کنند. سعادت دنیوی و اخروی خود و فرزندانشان را فراهم کرده‌‌‌‌‌‌اند. در اینجا سعی شد نگاهی به عوامل تحکیم روابط خانواده از منظر قرآن داشته باشیم.

پوهنیار محمدرضا حیدری