روزنامه اصلاح برای بار اول در ۲۹ دلو ۱۳۰۰ هش مطابق به ۱۸ فبروری ۱۹۲۱میلادی به نگارندگی و سر دبیری محمد بشیر در شهر خان آباد شروع به نشرات کرد. دراین نشریه بعد از شماره ۱۶ بجای مدیر و سر دبیر تنها سر دبیر وبجای محمد بشیر ، حافظ فیض محمد درج گردیده است.
در مرحله اول، این جریده در یک صفحه بروی کاغذ نازک شکری رنگ در مطبعه سنگی خان آباد نشر میگردید. موضوعات این جریده را سر مقاله، مطالبی در باره حوادث داخلی، حوادث خارجی، ادبیات، مسایلی برای سر گرمی و مقالات علمی تشکیل میداد. در پیشانی اخبار درج شده بود.
به‌بهانه‌ی روز جهانی حفاظت از محیط زیست در مناطق جنگ زده: ضرورت حفاظت از محیط‌زیست در مناطق جنگی کشور
محیط زیست سالم با داشتن درختان، جنگلات، باغ‌ها، چشمه‌سارها، جویبارها، هوای پاک، کوه‌های سربه‌فلک کشیده و حیوانات متعدد، نیازهای روحی و جسمی انسان‌را تامین نموده و چون مادر مهربان، شهروندان را در آغوش خویش جا داده است. زندگی، صلح، پیشرفت و توسعه در یک کشور، بدون محیط زیست و طبیعت پاک امکان پذیر نیست.
با این وجود محافظت از محیط زیست در تمامی نقاط کشور به‌خصوص در مناطق ناامن و در جریان درگیری مسلحانه، یکی از موضوعات بسیار مهم و ضروری در یک کشور به‌شمار می‌رود. از بین بردن آثار جنگی و حفاظت از محیط زیست در مناطق جنگی، یکی از مقوله‌های مهمی تامین صلح‌پایه دار نیز به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر باقی ماندن هرگونه آثار جنگ در بخش محیط زیست، خود همیشه تداعی کننده جنگ و خشونت است و تامین صلح پایدار را غیر ممکن می‌سازد.
به‌دلیل اهمیت این مساله، سازمان ملل متحد روز ششم نوامبر برابر با پانزدهم عقرب را به‌عنوان روز جهانی مقابله با بهره‌برداری ممنوعه یا سوء استفاده از از محیط زیست در مناطق جنگی در هنگام جنگ مسلحانه، نام‌گذاری کرده است. مهم‌ترین هدف این نام‌گذاری، جلوگیری از تخریب محیط زیست در تمامی جاهای جنگ زده است. افغانستان یکی از جمله‌های کشورهایی است که سالها درگیر جنگ‌های تحمیلی مسلحانه بوده و بیشتر نقاط و محلات جنگی این کشور، در نتیجه درگیری‌های مسلحانه، محیط زیست، جنگلات و باغ‌های خویش را از دست داده است و محیط زیست اولین قربانی خاموش جنگها به‌شمار می‌رود. در این مقاله به‌دنبال بررسی پیامدهای تخریب محیط زیست و ارایه راهکارها برای جلوگیری از تخریب آن در مناطق جنگی کشور هستیم.
آثار و پیامدها:
جنگها و درگیری‌های مسلحانه در نقاظ مختلف افغانستان، علاوه بر از بین بردن و معلول ساختن چندین میلیون شهروند، آثار و خسارات زیادی را نیز، بالای محیط زیست این کشور وارد کرده است. تخریب محیط زیست در نتیجه جنگ و درگیری، یکی از مهم‌ترین آثار پنهان جنگ در افغانستان است. طبق گزارش سازمان ملل، در چندین ولایت افغانستان از جمله: کنر، میدان وردک، نورستان و ننگرها، نیمی از جنگل‌ها و باغ‌ها در نتیجه جنگ و درگیری‌ها از بین رفته است. چه‌براثر فیرهای دوطرف جنگ و چه‌در نتیجه کشته شدن دهقانان و از بین رفتن باغداران، تعدادی بیشتر محیط زیست نابود شده است. بیشتر درختان پیسته کشور قطع و چوب‌های آن قاچاق شده است. در دوران جنگ، باغ رئیس در چهل ستون کابل، باغ بابر و ده‌ها باغ و پارک‌های سبز کابل به دود و خاکستر تبدیل شد. در زمان سیاه طالبان، هزاران هکتار زمین زراعتی و تاکستان های انگور در شمال کابل و ولایت پروان به آتش کشیده شد. از سالهای گذشته تا هنوز، درختان، جنگلات، باغ‌ها و گیاهان و بوته‌ها در مناطق جنگی افغانستان، خودسرانه قطع می‌شوند و خانه‌ها، دکان‌ها و پایگاه‌هارا گرم می‌سازند. خانه‌های ویران شده، سدهای آب از بین رفته، درختان قطع شده، دره‌های خشک شده، جوی‌های چپه شده، سرک‌های انفجار داده شده، زمین‌های بی‌حاصل و …همه نشان‌دهنده تخریب محیط زیست در مناطق جنگی کشور است. تخریب محیط زیست در مناطق جنگی و غیر جنگی، دارای تبعات و آثار منفی است که در این قسمت به‌چند نمونه آن اشاره می‌شود.
بروز حوادث طبیعی:
بیشتر درختان و بوته‌های که در محلات جنگی از بین می‌روند، باعث فرسایش زمین، جاری شدن سیلاب و لغزش کوه‌ها می‌گردد. درختان و بوته‌ها در حفاظت زمین نقش بزرگی دارند. اما در مناطق جنگی بیشتر این درختان قطع گردیده و بوته‌ها کنده و قاچاق می‌شوند. همه‌ساله سیلاب‌های ویرانگر باعث تلفات و خسارات هنگفت به‌مردم می‌گردد. در طول چندین سال گذشته در مناطق مختلف کشور، ریزش برفکوج، لغزش زمین و کوه و جاری شدن سیلاب‌ها، از هم‌وطنان ما قربانی گرفت و خسارات هنگفت مالی را به‌آنان وارد کرد.
شیوع امراض خطرناک:
جنگلات و محلات سرسبز، نقش بزرگیدر تصفیه هوا دارند. در نتیجه تخریب محیط زیست و قطع درختان در اثر جنگها، به‌شدت زندگی شهروندان با خطرهای جدی مواجه می‌گردد. به‌گفته داکتر شعیب باتوری معالج داخله عمومی، آلودگی‌ها در نتیجه تخریب محیط زیست و نبود جنگلات، بیشتر سیستم‌های بدن را مورد حمله قرار داده و مریضی‌های صعب‌العلاج را به‌وجود می آورد. به‌گفته ایشان، بیشتر امراض موجود در بین مردم، بخاطر آسیب‌های جنگی بالای محیط زیست کشور است.
تخریب سیمای شهر و بحران آب:
پیامد دیگر تخریب محیط زیست، از بین رفتن سیمای منطقه و آلوده شدن آب است. درختان منبع مهمی برای تغذیه چشمه‌ها و رگ‌های زمین به‌شمار می‌روند. اما زمانی‌که در نتیجه جنگها، انفجارها و ناامنی‌ها نابود می‌شوند، در واقع منبع تغذیه زمین از بین رفته و مردم با خشک‌آبی و آلودگی آب مواجه می‌شوند. فعلا در بسیاری مناطق کشور از جمله کابل، بخاطر قطع درختان، تخریب محیط زیست، افزایش زباله‌ها، آلودگی و کاهش آب آشامیدنی به یک معضل بزرگ اجتماعی تبدیل شده است. در مجموع، تداوم جنگ، کینه و درگیری در نتیجه باقی ماندن آثار جنگ بالای محیط زیست، کاهش پوشش گیاهی، کاهش انواع پرندگان، ازبین رفتن حیوانات، قاچاق منابع طبیعی، معادن، چوب، ذغال، حیوانات و … از پیامدها و خسارات دیگر تخریب محیط زیست در مناطق جنگی کشور است. جنگ و ناامنی این فرصت را در اختیار طرف‌های جنگی ویا قاچاق‌بران قرار می‌دهد تا آنان با خیال راحت و آرام، دست تخریب محیط زیست بزنند.
راهکارها برای جلوگیری از تخریب محیط زیست در مناطق جنگی:
در افغانستان برای حفاظت از محیط زیست در مناطق جنگی، طرف‌های درگیر جنگ و دولت افغانستان باید موارد ذیل را در نظر داشته باشند.
۱- پاک‌سازی ماین‌ها و جمع آوری تسلیحات جنگی، از اولین و مهم‌ترین راه‌کار برای جلوگیری از تخریب محیط زیست در مناطق جنگی کشور است. دولت باید بلا فاصله پس از اتمام جنگ و شکست دشمن، به جمع آوری اسلحه‌های غیرقانونی و پاک‌سازی ماین‌ها اقدام کند. این اقدام از یکسو به تامین صلح دوامدار و کاهش احتمال جنگ‌های بعدی کمک کرده و از سوی دیگر از تخریب محیط زیست جلوگیری می‌کند.
۲- رعایت اصول و قوانین ملی و بین‌المللی، از دیگر راهکارهای مهم در این زمینه به‌شمار می‌رود. در اصول بیست و چهارم بیانیه‌ای که توسط سازمان ملل در در جون سال ۱۹۹۲ در پایتخت برازیل منتشرشد، تاکید شده است که”جنگ ذاتاً نابود کننده توسعه پایدار است و دولت‌ها باید در زمان تضادهای مسلحانه، به‌قوانین بین‌المللی مربوط به حفاظت از محیط زیست احترام گذاشته و پس از جنگ، به آبادی آن بپردازند.”
۳- در نظر گرفته شدن احترام به‌حقوق حیوانات، اهتمام ورزیدن به آبادانی و زیبایی کشور، جلوگیری از آلودگی آب، کاهش سطح آب، کاهش آلودگی محیط زیست و سیلاب‌ها، باید خود طرفین جنگی در جریان درگیری مسلحانه، محیط زیست را تخریب نسازند. از نظر قوانین بشردوستانه و دستورات دین اسلام باید طرفین جنگی باید در هنگام درگیری مسلحانه، به‌نکات ذیل همیشه توجه داشته باشند: منع قطع درختان، عدم آسیب رسانیدن به‌حیوانات، منع سوزاندن نخل‌ها و درختان، پرهیز از نابودی مزرعه‌ها و کشت‌زارها، عدم استفاده و انتشار مواد زهراگین در مناطق جنگی، منع آسیب وارد کردن به دهقانان، باغداران و دامداران، عدم بی‌حرمتی به اجساد حیوانات و مثله کردن آنان و … از مواردی اند که طرفین جنگی باید آن‌را رعایت کنند.
نتیجه‌گیری:
۱٫محیط زیست سالم یکی از ارکان مهمی زندگی بشر است و حفاظت و مراقبت از آن بسیار لازم و ضروری است. اما در افغانستان محیط زیست در بسیاری بخش‌ها به‌خصوص در مناطق جنگی و در حال درگیری، هم‌واره مورد بی‌رحمی قرار گرفته و به مقاصد نظامی-سیاسی استفاده شده‌است.
- طرف های درگیر جنگ باید به‌تمامی ارزش‌های حقوقی، دینی و زندگی افراد جامعه احترام گذاشته و از تخریب بیشتر محیط زیست در مناطق جنگی خودداری کنند.طرفین نباید با بی‌حرمتی به محیط زیست، زیبایی های آن را به‌یغما برده و حیات مردم را با تهدید مواجه سازند. شهروندان نیز به‌طبیعت و محیط زیست احترام گذاشته و مانند جواهر گران‌قیمت از محیط زیست نگهداری کنند تا طبیعت همیشه پذیرای ما باشد.
- دولت باید با تامین امنیت، ترویج فرهنگ نهال‌شانی در بین مردم، پاک‌کاری مناطق جنگی از آثار جنگ و ماین‌ها، در قسمت مراقبت و حفاظت از محیط زیست تلاش کند. اگر وضعیت همین قسم ادامه پیدا کند، نسل‌های آینده کشور، قادر به جبران خساره برجامانده از تخریب محیط زیست، نخواهند بود.
داوود ناظری