مهار وضعیت کنونی تلاش همگانی می طلبد

والی بدخشان به تاز‌گی از «احیای خلافت داعش» در این ولایت هشدار داد و گفت که صدها خانوادۀ اعضای داعش و القاعده در ولسوالی «خستک» بدخشان جابجا شده‌اند. ذکریا سودا گفت که ۶۰۰ خانوادۀ اعضای گروه داعش و شبکۀ القاعده که همه اتباع کشورهای ازبکستان، ترکمنستان، چچین و پاکستان هستند، در بدخشان مستقر شده‌اند و در صدد آن هستند که مرکز خلافت اسلامی داعش را در بدخشان تأسیس کنند.
بدخشان در شمال‌شرق افغانستان از یک سال بدین‌سو به کانون گروه‌های تروریستی و به مرکز جنگ تبدیل شده است. با شکست داعش در ولایات جنوب و شرقی، فعالیت داعش در بدخشان افزایش یافته است.
داعش در یک سال پسین متحمل تلفات سنگین در ولایت‌های جنوب و شرقی افغانستان شد. پایگاه‌های این گروه از ننگرهار و هلمند برچیده شد و اعضای شبکۀ داعش به دولت تسلیم شدند. اسلم فاروقی، رهبر شاخۀ خراسان داعش، به تاریخ ۱۶ حمل در ولایت کندهار بازداشت شد. روز سه شنبه(۱ ثور) نیز مقامات محلی کندهار از بازداشت افراد داعش نیز خبر دادند. هفتۀ گذشته نیز امنیت ملی افراد داعش را در مربوطات ولایت کابل بازداشت کرد. به طور اوسط، هر هفته استخبارات افغانستان افراد وابسته به گروه داعش را در کابل و ولایت های همجوار بازداشت می‌کند.
بازداشت پی‌هم اعضای داعش نشان‌دهندۀ فعالیت گستردۀ این گروه است. بناءً اگر داعش را در کشور جدی نگیریم، رفته رفته فعالیت این گروه سرتاسری خواهد شد. این گروه که عمدتاً در مناطق شرقی فعالیت داشت، اکنون در صدد انتقال مراکز و پایگاه‌هایش به شمال افغانستان است. پس از امضای موافقت‌نامۀ صلح میان امریکا و طالبان در دوحه، مانور داعش در اکثر ولایت ها تشدید شده است. این گروه به سرعت مشغول سربازگیری است. ظاهراً موافقت‌نامۀ صلح امریکا با طالبان، به سود داعش تمام شده است. برخی اعضای رهبری طالبان هم هشدار داده‌اند که تأخیر در اجرای مفاد موافقت‌نامۀ صلح به سود گروه‌هایی مثل القاعده و داعش تمام می‌شود. طالبان در موافقت‌نامۀ صلح تعهد سپرده‌اند که روابط‌شان را با القاعده قطع می‌کنند و در مناطق تحت کنترل‌شان به مبارزه با گروه‌های تروریستی می‌پردازند.
فعالیت نامرئی داعش، نه تنها تهدیدی در برابر دولت افغانستان است، بل ادعای طالبان دربارۀ کنترل برجغرافیای افغانستان را محک می‌زند و کارشان را در اجرای توافق‌نامۀ صلح دشوار می‌سازد.
اگر گروه تروریستی داعش این گونه به فعالیت‌ و سربازگیری ادامه بدهد، شکی نیست که تا یک سال دیگر به جنگ جبهه‌یی و مسلحانه در برابر دولت افغانستان رو خواهد آورد.
بستر اجتماعی- مذهبی به فعالیت گروه تروریستی داعش فراهم است. تاکنون طالبان بزگترین مانع در برابر سربازگیری، اهداف و فعالیت‌های داعش بود؛ اما با پیوستن طالبان به روند صلح، تندروان مذهبی برای پیوستن به صفوف داعش ترغیب شده‌اند. فعلاً داعش در محراق توجه گروه‌های تکفیری و مذهبی است. پیشتر برخی از گروه‌های متحد طالبان چون جندالله، لشکر التوحید، انصارالخلافت، والجهاد، تحریک خلافت داعش، خلافت افغان و عزیزالله حقانی با گروه داعش بیعت کرده بودند. توافق طالبان با امریکا سبب شده که گروه‌های تندرو در درون طالبان نیز رهبری این گروه را به معامله و خیانت به آرمان‌های‌شان متهم کنند. برخی از فرماندهان طالبان از توافق ۲۹ فبروری دوحه ناراض هستند.
نارضایتی در درون طالبان نیز به سود داعش تمام می‌شود. طبیعی هم است که گروهی در صفوف طالبان از موافقت نامۀ صلح بیعت نکنند. هرچند طالبان با اجرای برنامۀ کاهش خشونت نشان داده‌اند که منسجم و یکپارچه هستند. اما این اتحاد دیری نخواهد پایید. دشوارترین بخش کار پس از صلح، ادغام سربازان و صفوف جنگی طالبان به زندگی عادی است. تجربۀ گروه‌های شورشی در کشورهای زیادی نشان داده که ادغام صفوف جنگی به روند صلح کار ساده‌یی نیست. اگر منافع نیروی جنگی طالبان تأمین نشود، شکی نیست که آنها راه‌های دیگری را جستجو خواهند کرد. قطعاً در شرایطی‌که راه‌های بدیل قابل اطمینان، همفکر و کم‌هزینه وجود داشته باشد، کنارگذاشتن سلاح و جنگ در دستور کار نخواهد بود.
فعالیت بی قید و شرط هزاران مدرسۀ مذهبی در سرتاسر افغانستان بزرگترین منبع تغذیه داعش خواهد بود. منابع می‌گویند که بالاتر از ۲۰ هزار مدرسۀ غیررسمی عمدتاً در شمال افغانستان فعالیت دارند. اکثریت مدارس تندروی را تقویت کرده و به خشونت‌ورزی بسترسازی می‌کنند. پیشتر اکثر سربازان و شورشیان از مناطق قبایلی پاکستان به صفوف جنگ می‌پیوستند، اما از دو سه سال بدین‌سو مدارس داخلی به خصوص در ولایات ازبیک‌نشین شمالی میدان جنگ را تغذیه کرده‌اند.
در گذشته این فرضیه مطرح بود که دولت افغانستان به خاطر زیر سوال بردن قدرت طالبان و بهانه برای تداوم همکاری‌های جامعۀ بین‌المللی به بزرگ نمایی داعش می‌پردازد، اما فعالیت زیرزمینی داعش نشان می‌دهد که ادعاها دربارۀ فعالیت این گروه نه تنها بزرگ نمایی نشده است، بل در بسیاری از موارد تلاش صورت گرفته که با این گروه مبارزه جدی صورت گیرد، چنانچه رییس‌جمهور افغانستان پس از شکستن پایگاه‌های داعش در ننگرهار، پایان فعالیت این گروه را در افغانستان اعلام کرد. برخی مقامات افغانستان فعالیت گروه داعش را واقعی نمی‌دانستند.
حملات پیچیده و پر تلفات این گروه به‌ویژه حمله برمراسم مذهبی اقلیت هندو و سیک در کابل نشان داد که تهدید داعش نباید دست‌کم گرفته شود.
فعالیت داعش در ولایات شرقی و شمال‌شرقی از جمله کنر، ننگرهار، نورستان، پکتیا و بدخشان مایۀ نگرانی شدید است. این گروه منابع انسانی‌اش را از تند روانی که از بدنه طالبان جدا خواهد شد، به دست خواهد آورد و منابع مالی‌ و نظامی‌اش را از منابع زیر زمینی بدخشان تأمین می‌کند. منابع می‌گویند که معدن طلای ولسوالی خستک بدخشان از سوی داعش استخراج و صادر می‌شود.
بناءً حالا که مردم و حکومت افغانستان شاهد افزایش خشونت ها از سوی طالبان و دیگر گروه های تروریستی است، در قدم نخست باید دولتمردان به کشیدگی های سیاسی در کشور نقطه پایان گذارد و با تشکیل یک اجماع ملی مدیریت جنگ و صلح را بدست گیرد و تلاش کند تا از این آزمون موفقانه بدر شوند.
تتبع: تمیم